Starlink Projesi: Faydası, Zararları ve Tehlikeleri

Elon Musk’ın SpaceX şirketinin Starlink web uydularını bilmeyenimiz yoktur. Gerçekte Dünya’da mühim bir münakaşa mevzusu olan bu uydular bizlere neler getirecek, neler götürecek?

Son yıllarda adını sıkça duyuran hususi bir şirket: SpaceX. Türkiye’nin uydularını da fırlatmaya başladı. Başarıya ulaşmış fırlatmalar yapıyor. Roketin birinci fazı Dünya’ya yeniden dönerek ayakları üstüne konabiliyor. Roketin bu kademesi 9 tane füze motoru taşıyor ve en pahalı bölümü. Birazcık bakım yapıldıktan sonrasında 10 kez kadar yeniden kullanılıyor. Elon Musk bu teknoloji ile öteki fırlatma şirketlerinin işini elinden almaya başladı. SpaceX füze işiyle de kalmadı, uydu işlerine de girdi.

Şirket 2015 senesinde Starlink projesini açıklamıştı. 40.000 uyduyu dünya yörüngesine atıp web hizmeti vereceğini duyurdu. FCC izinlerini aldıktan sonrasında 250-300 kilo içinde kütleye haiz uydular fırlatmaya başladı. 2022 Nisan itibariyle yörüngede 1500’e yakın uydusu oldu. Dünyanın bilhassa kırsal bölgelerine web hizmeti vermeyi planlıyor.

OECD verilerine nazaran dünyanın kırsal kesimlerinde web erişim payı %37 civarındadır. Dünyanın her yerinde web mevcut değildir. Düşünce güzeldir sadece, proje neticeleri itibariyle birçok tehlikeyi barındırmaktadır.

Bu proje fırlatılan uydu sayısına bakıldığında birçok kritik almıştır. Aslına bakarsanız feza çöpleri git gide artarken bu uydular uzayı daha da kirletecektir. Her ne kadar yürürlükte olan mevzuata müsait hareket etseler de bu kadar fazlaca uydunun fırlatılması birçok problemi bununla beraber getirecektir. Mesela bu kadar uydu kısa zamanda Kessler sendromuna sebeb olabilir.

Bu senaryoya nazaran dünya yörüngesindeki uydular ve uydu parçalarının oluşturduğu yıkıntı öyleki bir noktaya gelecek ki uzayı tamamen kullanılamaz hale getirecektir. Her bir parçanın 6-7 km/saniye hızla hareket ettiğini düşünün. Bu hızlarda hareket eden parçaları saptamak ve tedbir almak ara ara imkansızdır. Şayet parça 10 santimetre ve daha ufak ise radar sistemleri ile tespit zor olsa gerek. Büyükse kaçış hesabı yapılabilir. Gravity filmini hatırlayın. Film abartı olsa da terimi anlatması açısından önemlidir.

Uzayda başka problemler da mevcuttur. Space X’in 3 Şubat 2022 tarihinde fırlattığı 49 uydunun 40’ı güneşten gelen jeomagnetik fırtınalar nedeniyle yanarak dönem dışı kalmıştır. Bu fırtına atmosferik sürüklenmeyi artırdığı için uydular fazlaca kısa zaman içerisinde atmosfere girip yanmışlardır. Dünya kendi magnetik alanı nedeniyle bu rüzgardan korunmaktadır.

Ek olarak astronomi dünyası uzayı dünyadan izlerken Starlink uydularının oluşturduğu fer kirliliği nedeniyle bu gözlemlerin etkileneceği düşünülmektedir. Bazı zamanlar gökyüzüne baktığımızda çıplak gözle bile Starlink uydu katarını görebiliyoruz.

Benzer web hizmeti vermek isteyen OneWeb, Telesat ve Amazon şeklinde firmalara izin hikayesinde aynı kolaylık sağlanmamıştır. Acaba Starlink uyduları hem de danışma uyduları olarak da kulllanılıyor mudur?

Bu tür projeler ABD içerisinde birkaç şirketin gündemine girmesi yanında öteki ülkelerin de benzer projeleri başlatmasına sebep olmuştur. Sözgelişi Rusya 2018 senesinde Sfera (küre demek) yeni nesil uyduları devreye alacağını bildirmiştir. Bu proje kapsamında 600’ün üstünde uydu komünikasyon, navigasyon ve uzaktan anlama hizmetleri sağlamak için fırlatılacaktır. Çin‘de GalaxySpace şirketi geçen sene 1000 tane uydu ile benzer bir projeyi hayata geçireceğini duyurmuştur.

Geldiğimiz noktada ne BM nezdinde imzalanan feza anlaşmalarında ne de ülkelerin iç hukukunda fırlatılan uydu sayısında bir sınırlama vardır. Dolayısıyla bu yarış gelecek nesiller açısından daha tehlikeli bir noktaya gitmektedir.

Ek olarak hizmet verdiği ülkelerde denetim iyi mi sağlanacaktır? Hindistan, Starlink uydularının kendi devletlerinde verdiği hizmetten ötürü lisans almaları icap ettiğini bildirmiştir. Almazsa iyi mi bir kısıtlama olacaktır?

İnternet günümüzün en faal medya araçlarından biridir. Rusya Ukrayna cenginde Starlink uydularının Rusya’ya kapatılıp Ukrayna’ya açılması iyi mi açıklanabilir? Ek olarak ülkeler web trafiği ile alakalı birtakım filtrelemeler getirmektedir. Bu hizmetlerde regülasyon iyi mi yapılacaktır?

Sözün kısası Starlink projesi Space X firmasının gelir elde etmek için yola çıkmış olduğu bir projenin ötesinde bir projedir.