En Parlak Yıldızlar: Pollux (Polluks)

Dünya’dan bakıldığında gökyüzündeki en parlak 17’inci star olan Pollux, 1,15 görünür kadir tutarındaki parlaklığı ile, fer kirliliği fazla olan şehirlerde bile kolayca görülebilir.

İkizler Takımyıldızı‘nın en parlak üyesi olmasıyla birlikte kendisine Beta Geminorum da (β Gem) denmektedir ve güneş sistemimize en yakın dev star olarak göze çarpmaktadır.

Bilhassa şubat ve akabinde bahar aylarında kolaylıkla görülebilen Pollux, Dünya’dan ortalama 34 fer yılı uzaklıkta yer alır. Onu görmek için kabaca Orion Kemeri‘nin sol üzerine, Büyük Kepçe‘nin sağ dibine bakmış olduğunuzda yanı başlangıcında kardeşi Kastor ile beraber afilli pozlar verirken görebilirsiniz. Bu iki star bununla beraber İkizler Takımyıldızı’nın baş kısmını temsil ederler. (Ayrıntılı data için bkz: İkizler Takımyıldızı).

Yapısı ve Sistemi

Pollux, turuncu devasa bir yıldızdır ve bu yüzden sınıfının karakteristik rengi olan sarı-turuncu olarak parlar. Ortalama 2 Güneş kütlesine, 8,8 Güneş yarıçapına ve Güneş’in 43 katı ışıma gücüne haizdir. Yüzey sıcaklığı ise ortalama olarak 4500 santigrat aşama olan 724 milyon yaşlarında görece genç, sadece sınıfına nazaran ömrünün sonlarına yaklaşmış, kırmız dev evresine girmiş yaşlanmış bir yıldızdır.

2006 senesinde radyal hız salınımı yoluyla meydana getirilen gözlemler kararı Pollux’un yörüngesinde bir tane gezegen ortaya çıkarılmıştır. Keşfedilen bu gezegene İlk olarak Pollux B ismi verilirken 2015’te Internasyonal Astronomi Donanması Pollux B ile beraber birçok dış gezegene isim kazandırmak için oylama yapmış oldu. Sürecin sonucunda Pollux B ‘’Thestias’’ ismini almıştır.

Thestias, Jüpiter’in 2,3 katı kütleye haizdir ve Pollux’un yörüngesinde 590 günlük bir periyotla nerede ise dairesel bir mahrek çizmektedir. Pollux’a 1,6 astronomik ünite (1 astronomik ünite = Dünya-Güneş arasındaki mesafedir) uzaklıkta yer verilmiştir. Bu da ortalama 240 milyon kilometreye karşılık etmektedir. Bizim güneş sistemimizle karşılaştırma edersek ortalama Güneş-Mars arası mesafe kadardır.

Gelişimi ve Geleceği

Pollux’u şu an geçiş evresi olarak nitelendirilebilecek bir evrede, anakol evresi ile kırmızı dev aşamalarının içinde bir turuncu dev olarak değerlendirmek yanlış olmaz. Bu özelliği ve Dünya’ya yakınlığı göz önünde bulundurulduğunda Pollux, yıldızların evrimini inceleyen bilim adamları için fazlaca kıymetli bir misal yıldızdır

Kullandığı hidrojeni bitirmiş, helyum ve öteki elementleri yakarak enerji üretip evrimini sürdürmektedir. Bununla birlikte meydana getirilen son gözlemler Pollux’un, 1 gaussun altında bir manyetik alana haiz bulunduğunu ortaya çıkardı. Bu, bir yıldızda ölçülen en sıska manyetik alan olarak kayıtlara geçmiştir.

Kütle bakımından ele alındığında Güneş’ten bir tek iki kat ağır olduğu için, Güneş’e yakın kütleli yıldızların ömürlerinin sonlarında yaşamış olduğu senaryoyu paylaşacak. Dolayısıyla süpernova olarak patlayacak kadar büyük olmadığı için kara delik ya da nötron yıldızına dönüşmeden önümüzdeki bir iki milyar sene süresince azar azar şişmeye devam edecek ve parlaklığı artacak. Arkasından dış katmanını uzaya fırlatarak gezegenimsi bulutsu haline gelecek, merkezinde geriye kalan çekirdeği ise beyaz cüceye dönüşüp onlarca milyarlarca sene süresince kendi yağında kavrularak azar azar soğuyarak gözden kaybolacak bir star ölü bedeni olarak varlığını sürdürecek. Bütün bu eşikleri hepimiz göremeyeceğiz doğal olarak. Sadece bu sürecin kırmızı dev evresi süresince Pollux’un yeryüzündeki canlılara oldukca parlak bir star benzer biçimde görünerek muhteşem bir görsel şölen sunacağını söyleyebiliriz.

Ihtimaller içinde Hayat

Hayat demişken, Pollux’un bir gezegeni olması durumunda, bu gezegenin mesafe açısından müsait bir konumu maalesef yok. Yıldızın öz yakıtını (hidrojeni) bitirdiğini ve genişlediğini söylemiştik. Bu konum artan sıcaklıkla esneyen bir yıldızın çevresinde bulunan gezegen için pek ümit veren bir konum değil. Doğrusu o eski arkadaş canlısı günlerini geride bırakmış bir yıldızdan bahsediyoruz. Hoş, yıldızın arkadaş canlısı günleri de, ihtimaller içinde bir karasal gezegenin yer kabuğunun dahi soğuyamacağı kadar kısaydı. Dolayısıyla ne Thestias’ta ne de civarında hayat olasılığı fazlaca düşüktür, düşük olan bu olasılık Pollux’un yaşı ilerledikçe daha da olanaksız hale gelecek.

Yeniden de o minik sarımsı turuncu noktaya bakarken yörüngesinde sükunet içinde bir gezegenin dolaştığını hatırlayın. Sizce de anlamlı bir hatır değil mi?