Bulut Tohumlama (Yağmur Tohumlama) Nedir, Ne Kadar Mümkün?

Bulut tohumlama ve suni şekilde yağmur kurmak ne aşama olası? Bir bilim kurgu düşüncesi benzer biçimde lanse edilen bu olayın ne aşama olası bulunduğunu beraber inceleyelim. Tarih derslerinde, Türklerin Orta Asya’dan göçlerinin sebebini kuraklık olarak öğrendik.

Nitekim doğru bir bilgidir, yağmur yağmıyordu ve tatlı su havzaları kuruyordu… Muhtemelen o zamanlarda da yağmur duaları vs. uygulamalarla yağmur yağdırma şekilleri denenmiştir ki, 2000’li yılların başlarını hatırlayanlar, haberlerde devamlı yağmur dualarına çıkan (kuraklıktan dolayı) köylülerin ve kentlilerin serzenişlerini izlemiştir. Bu yollara başvurmaktansa, ilmi emekler ile bilhassa 90’ların ortalarına doğru, bulut tohumlayarak yağmur yağdırma fikri ortaya atıldı ve uygulamaya geçildi. Başarı göstermiş olup olmadığını yazmadan ilkin, bu ilmi emek harcama nelerdir ve iyi mi işler ona bakacağız…

Bulut tohumlama nelerdir ve iyi mi işler?

Bulut tohumlama, Bergeron – Findeisen teorisi diye adlandırılan bir kuram ile, bulutta yağmur damlası oluşturma fikri üstüne ortaya çıkmıştır. Bu olası mü peki? Evet, fakat koşullara bağlı olarak. Hadi söyleyelim:

Teorimiz şunu söyler; havada buz kristalleri olmadan yağış gerçekleşmez (bunun aksini kanıtlayan emekler da yapılmıştır)… Bergeron ve Findesien buz kristallerinin yağışın oluşmasına iyi mi etki ettiklerini şu şekilde açıklamaktadırlar;

“İçinde buz bulunan, bir de su bulunan ayrı iki ortam düşünelim. Her iki ortamda da ısı aynı olsun. Buzun buğu basıncı, suyun buğu basıncından daha azdır. Aynı ortamda su ve buz bulunması niteliğinde buza gore havanın nemi yüzde 100 doymuş şekilde iken, suya gore doymamıştır. Bunun bir neticesi olarak, su için yoğunlaşma hemen hemen başlamamasına karşın, buz kristalleri üstünde yoğunlaşma süre gelir. Buz kristalleri büyümeye devam ettikçe, bulut damlacıkları da buharlaşmaya adım atar. Böylece büyüyen kristaller aşağıya düşmeye adım atar. Düşerken diğerleriyle birleşerek daha iri bir hal alırlar. Şayet düşme sırasında bulutun altındaki hava bu buzu eritecek kadar ılıksa, yere yağmur olarak, şayet o denli ılık değilse dolu ya da kar olarak düşer.”

Evet, teorimiz bu, peki tohumlama işleyişi bu teoride iyi mi uygulanır? Elimizde aşırı soğuk bir sıvı olsun, bu sıvının içerisine küçücük bir katı partikül atarsanız elinizdeki sıvı katı hale geçecek şu demek oluyor ki donacak! Teorimizde belirtildiği benzer biçimde ilkin kristaller büyümeye adım atar, siz de bu kristellerin büyümesini partiküllerle hızlandırırsanız, yoğunlaşmış buluttan yağmuru seri bir halde üretirsiniz. Kurumlar bu işi amonyum nitrat, kadmiyum iyodür, bakır sülfür, kurşun iyodür, CO2 buzu ve gümüş iyodür kullanarak yapıyor. Özetle anlattığımız bu metot, ülkemiz dahil birçok ülkede uygulanmıştır.

Yağmur bombası olarak da isimlendirilen tohumlama; bazen yerden gaz şekilde gönderilen, bazen da uçaklarla bulutların üstüne atılan partiküller kanalıyla gerçekleştirliyor. Türkiye’de 1990 senesinde İstanbul‘da, daha sonra Ankara ve İzmir‘de bulut tohumlama uygulamaları gerçekleştirildi.

Şimdi gelelim aslolan meseleye, gerçeketen tohumlama mantıklı bir çözüm mü? Türkiye’de gerçekleştirilmesi mantıklı mı, tesirleri neler olabilir? Bu mevzuda değişik görüşler var. En mühim görüş ise tohumlamanın Türkiye koşullarında gerçekleştirilmesini hata olarak bulan savdır.

Bu savı destekleyen bilim adamları, Türkiye üstüne hiç bir süre oldukça soğuk bulut hacminin gelmeyeceğini, bundan dolayı de meydana getirilen işlemin yararsız bulunduğunu korumak için çaba sarfediyor. Ek olarak birçok ülke de, bulutları ya da sisi dağıtmak için bu yöntemi kullandığını söylüyor. Evet, aslen bulut tohumlama pek bereketli değil. Bu yöntemin 15 dakika ila 1 saat yağış getirmiş olduğu, ama tüm bulutluluğu yok etmiş olduğu de kanıtlanmıştır.

Birçok değişik görüş olsa da, bu işlemin gerçekliğini yok saymak olmaz. Makalemizde işin ahlaki boyutunu tartışmıyor, yalnız bu işlemin var bulunduğunu ve iyi mi yapıldığını anlatıyoruz. Ilmi olarak faydası (organik afetleri önlemek için kullanan ülkeler var) bulunmasına rağmen zararı olan tarafları bulunduğunu da kabul etmek gerek. Hala mevzu üstünde tartışmalar ve emekler devam etmekte. Bıçak sırtı olan bu mevzu üstüne, faydası ve zararları göz önüne alınarak emekler yürütülmeli ve ona gore faaliyete geçilmeli…

Bu yazı mgm.gov.tr ve wunderground.com sitelerinden alınan bilgilerle derlenmiştir.
Bu yazımız, sitemizde İlk olarak 6 Aralık 2015 tarihinde yayınlanmıştır.